Քիմիա

Գործնական աշխատանք

1. Ո՞ր շարքում  են  տարրերը  ներկայացված  ըստ  երկրակեղևում  դրանց  տարածվածության  նվազման.

               1)  ալյումին, թթվածին, սիլիցիում, երկաթ                   3) թթվածին, սիլիցիում, ալյումին, երկաթ                                                                                        

              2) սիլիցիում, թթվածին, ալյումին, երկաթ                    4) թթվածին, ալյումին, երկաթ, սիլիցիում(սխալ)

2. Ո՞րն է  երկրակեղևում  առավել  տարածված  մետաղը.                                                                                                                         1)  ալյումին                                      2) պղինձ                                     3)  երկաթ                           4) մագնեզիում

3. Ո՞րն  է  Տիեզերքում  ամենատարածված  տարրը.

1)  թթվածինը                            2) ջրածինը                                 3)  ածխածինը                   4)  ազոտը

4. Ո՞ր շարքում  է  գրված  միայն ֆիզիկական մարմիններ.                                                                                                                                         1)  գիրք,  մեխ, ալյումին, ազոտ
     2)  սեղան, գրիչ, տետր, մատանի
     3)  երկաթ, քանոն, ոսկի, թթվածին
    4)  պղինձ, ջուր, արծաթ, մեթան
5. Ո՞ր շարքում է գրված ֆոսֆոր, թթվածին, ածխածին, երկաթ և ազոտ քիմիական տարրերի նշանները.
   1) F, C, P, Si, Na
   2) O, C, Li, K, Ba
   3) P, O, C, Fe, N
   4) K, Na, P, Fe, C
6. Երկրագնդի կեղևում  թթվածնի  և  սիլիցիումի  զանգվածային  բաժինները  հավասար  են  0,48    և  0,28, համապատասխանաբար: Երկրակեղևում  թթվածնի  ատոմների  թիվը  քանի՞ անգամ   է  մեծ  սիլիցիումի ատոմների  թվից.           1)   2                     2) 2,5                          3) 3                            4) 4
7. Որքա՞ն է  C, H, O, N, P, S  կենսածին  տարրերի  պարունակությունը կենդանի  օրգանիզմում  ըստ  զանգվածի (%).      1)  24 %                          2)   97%                             3)  76 %                    4)  62%
8. Ո՞ր մեծությունը  կամ  հատկանիշը  կարող  է  փոփոխվել  քիմիական  ռեակցիաների          ընթացքում.                                              ա) մոլեկուլների  թիվը,          բ)  ատոմների  թիվը,         գ)  նյութի  բնույթը,                 դ)  նյութերի  գումարային  զանգվածը,      ե)  նյութերի  գույնը.             1)  բ,գ,դ                              2)  ա,գ,ե                                   3)  ա,բ,ե                                         4)  բ,գ,դ

9. Ո՞ր շարքում  են  նյութերը  ներկայացված  ըստ  մարդու  օրգանիզմում  դրանց     զանգվածային   բաժնի  նվազման.      1)  ածխաջրեր, ջուր, սպիտակուցներ, ճարպեր                                                                                                                                                     2) սպիտակուցներ, ջուր, ճարպեր, ածխաջրեր                                                                                                                                                     3) սպիտակուցներ, ածխաջրեր, ջուր, ճարպեր                                                                                                                                                                   4)  ջուր, սպիտակուցներ, ճարպեր, ածխաջրեր

             10.  Ո՞ր շարքում են  չվերականգնվող  բնական  պաշարների  անվանումները.

               1)   բնական  գազ, անտառային  ծածկույթ, օդ, ջուր                                                                                                                                                                                 2)  մաքուր  ջուր, բերրի  հող, նավթ, ածուխ                                                                                                                                                                             

                3)  բույսեր, կենդանիներ, մետաղներ, օդ

               4)  մետաղներ, բնական  գազ, ածուխ, նավթ

11. Քանի՞ քիմիական տարր  է  առաջացնում  հետևյալ  պարզ  նյութերը` թթվածին,  կարբին, սև  ֆոսֆոր,  օզոն,  ալմաստ,  կարմիր  ֆոսֆոր,  ֆուլերեն,   գրաֆիտ,   սպիտակ   ֆոսֆոր.

                 1)  9                     2)  3                         3)  4                     4)  5

12. Ո՞ր քիմիական տարրի  ատոմներն  են  մտնում  թվարկված  բոլոր  նյութերի  բաղադրության    մեջ.նատրիումի  պերօքսիդ, օզոն, ածխածնի(IV) օքսիդ, քլորակիր, ծծմբական  անհիդրիդ,     ազոտական  թթու, ածխաթթու.

           1)    ծծումբ                    2)  քլոր                            3)  թթվածին                          4)  ածխածին

13. Քանի՞ բարդ  նյութ  է  գրված  հետևյալ  շարքում` ջրածին,  թթու,  գլյուկոզ,  ազոտ,   օսլա,   ացետիլեն,  երկաթ, ածխաթթու գազ,  սպիտակուց,  աղ,  բութան, օզոն,  քրոմի  օքսիդ, կաուչուկ.                                                     1)  5                      2)   7                               3)  8                                     4)   10

14. Թվարկված   երևույթներից   ո՞րը   ֆիզիկական  չէ.
    1) Ճոճանակի շարժումը                                       3)   մեքենայի ընթացքը                                                  2)փայտի այրումը                                               4)  երկրագնդի պտույտը արեգակի շուրջ

15. Հետևյալ երևույթներից որո՞նք  են  քիմիական.

        ա)  հեղուկ  օդից  ազոտի  ստացումը                                      ե)  երկաթի  ժանգոտումը

բ)  մագնեզիումի  այրումը  թթվածնում                                  զ)  նավթի  թորումը

գ)  յոդի  սուբլիմացումը                                                              է)  նավթի  կրեկինգը

դ)  սոդայի  փոխազդեցությունը  աղաթթվի  հետ

        1)  ա, բ, գ, դ                             2)   բ, դ, ե, է                             3)  բ, դ, ե, զ                        4)  ա, բ, գ, զ

16. Նշված նյութերից ո՞րն  է  սենյակային  ջերմաստիճանում  գտնվում  հեղուկ  վիճակում.
    1) աղ
    2) սնդիկ
    3) շաքարավազ
    4) երկաթ
17. Համապատասխանեցրե´ք նյութի հատկությունները  և  անվանումը.

Հատկություններ	Անվանում
ա)  բնորոշ  հոտով  թափանցիկ  հեղուկ բ)   ջրում լուծվող  սպիտակ  պինդ  նյութ գ)  մետաղական  փայլով  պինդ գունավոր  նյութ դ)  ջրում  քիչ  լուծվող անհոտ, անհամ  գազ	1)   կավիճ 2)   սախարոզ 3)   քացախաքքու 4)   թթվածին 5)   յոդ 6)   քլոր

Ո՞ր շարքի  բոլոր  պատասխաններն  են  ճիշտ.

1)  ա3, բ2, գ5 , դ4                                                    3)   ա3, բ2, գ5 , դ6

2) ա3, բ1, գ6 , դ4                                                    4)   ա6, բ1, գ5 , դ3

18. Ո՞ր խառնուրդների  բաղադրիչները  կարելի  է  բաժանել  թորման  եղանակով.

ա)  շաքարի  և  կերակրի  աղի  ջրային  լուծույթի

բ)   ամոնիումի  նիտրիտի  ջրային  լուծույթի

գ)   ացետոնի  ջրային  լուծույթի

դ)   ացետոնի  սպիրտային  լուծույթի

ե)  քացախաթթվի  ջրային  լուծույթի

զ)  նավթի

1)  ա,բ,գ,դ                                     2)  բ,գ,դ,ե                               3)  ա,բ,ե,զ                                   4)  գ,դ,ե,զ

19. Համապատասխանեցրեք խառնուրդը  և  դրա  բաղադրիչների  բաժանման  եղանակը.

Խառնուրդ	Բաժանման  եղանակ
ա) բենզոլ  և  ացետոն բ) բարիտաջուր գ) երկաթի  և  ցինկի  փոշիներ դ) աղ  և  ավազ	1)  բյուրեղացում   2)  մագնիսի  ազդեցություն   3)  թորում   4)  լուծում, զտում  և  գոլորշացում   5)  գոլորշացում

 Ո՞ր  շարքի  բոլոր  պատասխաններն  են  ճիշտ.

  1)  ա1, բ2, գ3, դ4               2)  ա4, բ1, գ5, դ3                      3)  ա3, բ5, գ2, դ4                4)  ա3, բ4, գ2, դ1

20. Ո՞ր խառնուրդների  բաղադրիչները  կարելի  է  բաժանել  շոգիացման  եղանակով.

 ա)  աղաթթվի

 բ)  կերակրի  աղի  ջրային  լուծույթի

 գ ) ամոնիումի  հիդրօքսիդի ջրային  լուծույթի

 դ) կալիումի  յոդիդի  սպիրտային  լուծույթի

 ե) քացախաթթվի  ջրային  լուծույթի

 զ) սպիրտի  ջրային  լուծույթի                                                                           

1)  ա,բ, զ (սխալ)                                2)  գ, դ                                    3) ա, ե, զ                                4)  բ, դ      

Մաքուր նյութեր և խառնուրթներ 
Խառնուրդերից նյութի բաժանման եղանակնրն են` թորում, բաժանիչ ձագար, մագնիսի ներգործություն, շոգեացում-բյուրեղացում, ցենտրիֆուգում, պարզեցում-նստեցում, ֆիլտրում-զտում: Քիմիապես մաքուր նյութերը ունեն հաստատուն բաղադրություն և ֆիզիկոքիմիական հատկություններ: Համասոռ խարնուրդների բաղադրիչները նույնիսկ մանրադիտակով չենք կարղ տեսնել-մաքուր օդ, ջուր, ազաջուր, շաքարաջուր, սպիրտ: անհամասեռ խառնուրդների դեպքում նյութի բաղադրիչները կարելի է տարբերել անզեն աչքով-սուրճ, փոշոտ օդ, արյուն, կաթ։

Ֆիզիկական մարմինը ունի որոշակի ծավալ և զանգված։ Այն ինչից կազմված է բոլոր  ֆիզիկական մարմինները կոչվում է նյութ։ Բոլոր ֆիզիկական մարմինները կազմված են նյութերից։
Սահմանում։ Քիմիան բնական գիտություն է, որը ուսումնասիրում է՝ քիմիական տարրերը, նրանցով կազմված պարզ և բարդ նյութերը, այդ նյութերի բաղադրությունը, կառուցվածքը, հատկությունները։

Մարդկությանը հայտնի է քսան միլլիոնից ավել նյութ։Նյութերը ըստ ծագման լինում են անօրգանական և օրգանական։Այն նյութերը, որոնք ապահովում են կենդանի օրգանիզմների կենսագործունեությունը՝ կոչվում են օրգանական նյութեր։Օրինակ՝ սպիտակուցներ, ճարպեր, ածխաջրեր, օսլա, գլիկոգեն, գլյուկոզ, սախարոզ, բժշկական սպիրտ։

Անօրգանական նյութերի օրինակ։ Ջուր(H2O), թթվածին(O2), օզոն (O3), Ալյումին(Al), Կալցիում(Ca), Ֆոսֆոր(P), Ֆտոր(F2), Քլոր(Cl):Ըստ բաղադրության նյութերը դասակարգում են՝ պարզ և բարդ։Պարզ նյութերը կազմված են միատեսակ քիմիական տարրի ատոմներից։ Օրինակ՝ ֆոսֆոր, ազոտ(N2), սպիտակ ֆոսֆոր(P4):

Բարդ նյութերը կազմված են երկու և ավելի քիմիական տարրի ատոմներից։ Օրինակ՝ օքսիդներ, հիմքեր, թթուներ։Բոլոր օրգանական նյութերը բարդ են։

Նյութի հատկություններըՆյութի հատկություններ են կոչվում այն բնութագրիչները, որոնցով նյութերը նման են իրար, կամ տարբերվում են իրարից։ Տարբերում են նյուրի երեք տեսակներ` ֆիզիկական, քիմիական, ֆիզիոլագիական։

Ֆիզիկական հատկությունները բնութագրում են, կամ չափում են՝ առանց նոր նյութ ստանալու։

Քիմիական հատկությունը նյութի փոխազդեցությունն է այլ նյութերի հետ։

Ֆիզիոլոգիական հատկությունը ազդեցությունն է կենդանի օրգանիզմների վրա։Նյութի խտությունը կապ է ստեղծում նյութր ծավալի և զանգվածի միջև։R= m/vՆյութի հատկությունները՝ քիմիական, ֆիզիկական, ֆիզիոլոգիականՍ․ Այն ինչից կազմված են բոլոր ֆիզիկական մարմինները՝ կոչվում է նյութ։

 Ֆիզիկական և քիմիական երևույթներ

Բնության մեջ կատարվող ցանկացած փոփոխություն կոչվում է երևույթ։
ֆիզիկական երևույթներ ժամանակ նոր նյութ չի առաջանում, այլ փոխում է որևիցէ ֆիզիկական հատկություն։ Օրինակ՝ ձևը, ագրեգատային վիճակը։
Քիմիական երևույթ, քիմիական փոխարկում, քիմիական ռեակցիան նյութերի ազդեցությունն է այլ նյութերի հետ և առաջանում են նոր նյութեր և նոր ֆիզիկո-քիմիական հատկություններ։

Քիմիական ռեակցիաների հատականիշներն են՝ հոտի փոփոխություն, գույնի փոփոխություն, ջերմության անջատում կա՛մ կլանում, գազի անջատում կամ, անհետացում, նստվածքի առաջացում կա՛մ անհետացում։

Փորձ 1ՀռավարությունՄագնեզիումի այրումըMg + O2 = MgO + Q 
Սպիրտի այրում, փայտի այրում, փոսֆորի այրում, մագնեզիումի այրում։
C6H10O5 + O2 = CO2 + H2O4P + O2 = 2P2O5 
(C6H10O5)n + O2 = 6NCO2 =5nH2O

Փորձ 2Հրաբուխ
Ամոնիումի երկքրոմատիկ քայքայում (NH4)2Cr2O7 = Cr2O3 + N2 + 4H2O

Մայիսի 14-18-ի նախագծային ուսուցման ստուգատես 2018

<<Մետաղների  քիմիական  հատկությունները>>

      Փորձերի  համար  անհրաժեշտ  են   նատրիում, կալցիում, մագնեզիում, ցինկ, երկաթ, աղաթթու,

հայտանյութ  ֆենոլֆտալեին, պղնձարջասպի  լուծույթ:

Լաբորատոր  փորձ 1.  <<Հրավառություն>>՝ մագնեզիումի  ժապավենի  այրումը:Գրեք  ընթացող  ռեակցիայի  հավասարումը:

Mg+O2= 2MgO

Լաբորատոր  փորձ 2.   Ակտիվ  մետաղներից  նատրիումի  կամ  կալցիումի  փոխազդեցությունը

ջրի  հետ:Համոզվելու  համար, որ  առաջացել  է  ալկալի` կաթոցիկով  2

կաթիլ  հայտանյութ  ֆենոլֆտալեին  լցրեք  առաջացած  ալակալու

լուծույթին :   Գրեք  ընթացող  ռեակցիայի  հավասարումը:

 Na+H2O= NaOH+H2 |

Լաբորատոր  փորձ  3.  Միջին  ակտիվության  մետաղներից` մագնեզիումի, ցինկի, ալյումինի

փոխազդեցությունը  նոսր  ծծմբական  թթվի  կամ աղաթթվի  հետ

անջատվող  ջրածնի  այրումը: Գրեք  համապատասխան  ռեակցիաների

հավասարումները:

Պղնձի ստացումը

CuO+H2 --->to -> Cu+H2o

Լաբորատոր  փորձ  4.  Մետաղի  փոխազդեցությունը աղերի  ջրային  լուծույթների  հետ(բացի

ալկալիական  և  հողալկալիական  մետաղների, ինչու՞): Երկաթի(մեխի)

փոխազդեցությունը  պղնձարջասպի  լուծույթի  հետ: Ինչու՞   է  մեխը

կարմրում:  Գրեք  ընթացող  ռեակցիայի  հավասարումը:                 

CuSO4+Fe->FeSO4+Cu

Առաջադրանքներ.  մայիսի 2-ից 8-ը

02МАЙ

Թեմա`«Մետաղներ».

• Մետաղների ընդհանուր բնութագրումը, ատոմների կառուցվածքը
• Մետաղների  դիրքը  քիմիական  տարրերի  պարբերական  համակարգում
• Մետաղական  քիմիական կապը
• Մետաղների ֆիզիկական  հատկությունների
• Մետաղների քիմիական հատկությունները՝ փոխազդեցությունը  պարզ  և  բարդ  նյութերի  հետ
• Մետաղների ստացման եղանակները`լաբորատորիայում և արդյունաբերական                                                                                                                                                                                                                                                                
• Մագնեզիում, կալցիում: Ջրի  կոշտությունը  և  վերացման  եղանակները:

Մագնեզիում

• Տարրի  դիրքը  քիմիական  տարրերի  պարբերական  համակարգում: 

 պարբերական համակարգի 2 խմբի գլխավոր ենթախումբ, ատոմային համարը 12
• Ատոմի կառուցվածքը՝բաղադրությունը, 

(12p, 12 n)12e 

• Ատոմի կառուցվածքը` ns²  
• էլեկտրոնային  բանաձևը:
• [Ne] 3s²
• Վալենռտականությունը  և  օքսիդացման  աստիճանը  
•  օքսիդացման  աստիճանը` 2
• միացություններում՝օրինակներ:

Անհատական-հետազոտական աշխատանք
Թունավոր նյութերը օդում

Մթնոլորտի աղտոտումը, թունավոր նյութերը օդում: Օդի աղտոտման աղբյունրեը:

Տանը, օդը աղտոտող թունավոր գազերը, թուրավոր հեղունկերը և թուավոր ծանր մետաղները: Լաբարատոր փորձ: Օդի բաղադրությունըՄոմի արյումըCnHm+O2-nCO2+m/2H2O+QԱրյումը ջերմությամբ և լույսի ուղղեկցությամբ ընդացող քիմիական ռեակցիա է: Մոմը հանգեց որովհետև թթվածինը ավարտվեց: X(O2)=21%X(N2)=78%1%=ազնիվ գազերըHe, Ne, Ar, Kr, Xe. Rn0,03% CO2

Ամփոփիչ  թեստ-3                 

                                                                  Յուրաքանչյուր  առաջադրանքը  0.5  միավոր  է

1.    Ո՞ր  շարքում  են  նյութերը  ներկայացված  ըստ  մարդու  օրգանիզմում  դրանց 

զանգվածային  բաժնի  նվազման.        

  1)  ածխաջրեր, ջուր, սպիտակուցներ, ճարպեր

          2)  սպիտակուցներ, ջուր, ճարպեր, ածխաջրեր

          3)  սպիտակուցներ, ածխաջրեր, ջուր, ճարպեր

          4)  ջուր, սպիտակուցներ, ճարպեր, ածխաջրեր

2.  Սովորական պայմաններում  ո՞ր  շարքի  բոլոր  նյութերն  են  գազեր. 

        1)  կալիումի ֆտորիդ,  յոդ,  ջուր

        2)  հելիում, սոդա,  կավիճ, ազոտ

        3)  ջրածին, ածխաթթու  գազ,  թթվածին

        4)  կարմիր ֆոսֆոր,  օզոն, բրոմ 

3.  Ո՞ր քիմիական   տարրի  ատոմներն  են  առկա  թվարկված  բոլոր  նյութերի     

     բաղադրության  մեջ. նատրիումի  հիդրօքսիդ,  օզոն, ածխածնի (IV) օքսիդ, ջուր,     

   ազոտական  թթու,  մագնեզիումի օքսիդ, ջրածնի  պերօքսիդ.

1)   ջրածին                       2)  թթվածին                        3)  քլոր                       4)  ածխածին

4.  Քանի՞ էլեկտրոն է  առկա  8  կարգաթվով  տարրի  ատոմի  վալենտային  շերտում.

1)  2                                                                      2) 1,806 ^. 10²⁴                          3)  6                               4)  8

5.  Հետևյալ  բանաձևերով   ո՞ր   ջուրն  է  բնության  մեջ  առավել  տարածված.

     1)  T₂¹⁷O                                                                2)   D₂¹⁶O                                3)   H₂¹⁶O                      4)  T₂¹⁸O

6. Որքա՞ն է  թթվածին   տարրի  զանգվածային  բաժինը (%)  ծանր  ջրում` D₂O մոլեկուլում.

   1)  25                                 2)   29,4                                 3)  70,6                         4)  80

7. Ջրածնի  և  թթվածնի  30 լ  խառնուրդը  պայթեցնելուց  հետո  մնացել  է  3 լ թթվածին: 

   Որքա՞ն է  ջրածնի  ծավալային  բաժինը (%) ելային  խառնուրդում.

     1)  50                                     2)  60                                      3)  40                                   4)  80

8.  Երկրագնդի կեղևում թթվածնի  և  սիլիցիումի   զանգվածային  բաժինները   հավասար 

     են  0,48  և  0,28  համապատասխանաբար:

   Եկրակեղևում  թթվածնի  ատոմների  թիվը  քանի՞ անգամ   է  մեծ  սիլիցիումի   

    ատոմների  թվից.  

       1)   2                                2) 2,5                                             3) 3                                             4) 4  

                                                                          

9 .  Լաբորատորիայում օզոն ստանալու նպատակով   փակ  անոթում   գտնվող   թթվածինը  

      ենթարկել  են  էլեկտրական պարպման,        

     ինչպե՞ս  է  փոխվում  անոթում  գտնվող   գազի  զանգվածը.                                                       

   1)  չի  փոխվել             2) մեծացել  է  1,5 անգամ        3) պակասել  է              4) մեծացել  է  աննշան

10. Օզոնը հայտնաբերում են  այն  անցկացնելով  կալիումի  յոդիդի  ջրային լուծույթով, ըստ 

      հետևյալ  ռեակցիայի     KI  +  O₃  + H₂O  =  O₂  +  I₂  + KOH      Հավասարեցրեք  ռեակցիան,

      որքա՞ն  է  ռեակցիայի   հավասարման  գործակիցների  գումարային  թիվը.

   1)   5                           2)  8                                     3)   3                                 4)  10

11.  Որքա՞ն  է  ծանր  ջրի (D2O)  մեկ   մոլեկուլի  զանգվածը (գ).

1)    18                                   2)  20                                3)  2,99^. 10^-23                                      4)  3,32^. 10^-23

12.  Փոխազդել  են  ածխածնի  100  ատոմ  և  թթվածնի  50  մոլեկուլ: Որքա՞ն  է  ստացված   

      միացության  մեկ  մոլեկուլում  ատոմների  ընդհանուր  թիվը.

      1)   2                                        2)  4                                            3)  3                                            4)  5

13. Համապատասխանեցրե՛ք  նյութի   քիմիական   բանաձևը  և   դրանում  դրական   և

բացասական   օքսիդացման  աստիճան  ունեցող  տարրերի  զանգվածային  հարաբերությունը.

Նյութի  բանաձև	Զանգվածային       հարաբերություն
ա)  N2O     բ)  NO     գ)  N2O3     դ)  NO2	1)  7 : 8 2)  7 : 20 3)  7 : 4 4)   7 : 12 5)  7 :  16

     Ո՞ր  շարքի  բոլոր  պատասխաններն  են  ճիշտ.

1)     ա3, բ1, գ4, դ3                2)  ա3, բ1, գ4, դ5                    3)  ա2, բ1,գ1, դ5                    4) ա2, բ1, գ4, դ5

14.  Քանի՞ մոլեկուլ է  պարունակվում  ջրի  մեկ  լիտրում (ρ=1գ/մլ).

    1) 6,02 • 10²³                 2)  3,35 • 10²⁴                        3)  3,34 • 10²⁵                                         4)  3,35 • 10²³  

15.  Ջրածինը խառնել  են  օդին  և  այրել: Ստացվել  է  9 գ  ջուր: Ի՞նչ  ծավալով (լ)  

       ջրածին  են  խառնել  օդին.   

     1)  6,72                          2)  11,2                                 3)  22,4                          4)  5,66

                                                                        

16.  7,8 գ  զանգվածով  կալիումը  լուծել  են  48,4 գ  ջրում: 

      ա)  Գրեք  ռեակցիայի  հավասարումը______________      

     բ)  Որքա՞ն  է  նյութի  զանգվածային   բաժինը (%) ստացված  լուծույթում….

17. ա) Ո՞ր  զույգ  նյութերի  փոխազդեցության  դեպքում  ջրածին  կանջատվի.

            1) խիտ ծծմբական թթու և ցինկ

            2) .նոսր ազոտական թթու և պղինձ

            3)  խիտ աղաթթու և արծաթ

            4)  նոսր ծծմբական թթու և ալյումին

բ)  Գրեք  ռեակցիայի  հավասարումը______________

գ) Քանի՞ լիտր  ջրածին  կանջատվի, եթե  վերցվել  է  1մոլ  մետաղ.

28ЯНВ

Փետրվարին   իրականացվելու  է « Ոչ մետաղներ»-ից  3 նախագիծ «Կարևորագույն  քիմիական  տարրերը »  ուսումնասիրելու համար:

Նախագիծ 1

Համար մեկ տարրը Տիեզեքում` Ջրածին: 

Տիեզերքում կա միլիարդավոր աստեղ, իսկ աստղերի հիմնական բաղադրամասը ջրածինն է: Ու եթե ջրածինը արդեն պակասում է, ապա աստղը մահանում է: 

Ջրածնի իզոտոպները`պրոտիում, դեյտերիում, տրիտիում:Իզոտոպները միևնույն քիմիական տարրի ատոմներն են, որոնք միջուկում ունեն միևնույն թվով պրոտոններ և տարբեր թվով նեոտրոններ հետևաբար տարբեր զանգվածներ: Ջրածնի իզոտոպներն են`պրոտիում, դեյտերիում, տրիտրում: Պրոտոնից է կազմված միակ տարրն է բնությւոնում, որը չունի նեոտրոն: Դեյտերիում (1p. 1n) 1e : Տրիտիում T* (զանգվածը երեք) (1p, 2n) 1e:

                                                      Համար  մեկ նյութը Երկրագնդում`Ջուր:

Լուծույթներ:  Ծանր  ջուր: Ջրածնի  պերօքսիդ: Ջրի ֆիզ. քիմ. և  ֆիզիոլոգիական  հատկությունները:

Ամփոփիչ թեստ 2

17ДЕК

• 1. Ո՞ր քիմիական  տարրի  ատոմներն  են  մտնում  թվարկված  բոլոր  նյութերի  բաղադրության  մեջ. նատրիումի  հիդրօքսիդ,  օզոն, ածխածնի (IV) օքսիդ, ջուր, ազոտական  թթու, ծծմբի(VI)  օքսիդ.
              1)   ծծումբ                   2)  քլոր             3)  թթվածին             4)  ածխածին
  
  
  2. Օդում  ֆոսֆորի  այրման,  ստացված  ֆոսֆորի (V)  օքսիդի  ջրում  լուծվելը  և  ֆոսֆորական  թթվի  չեզոքացումը  նատրիումի  հիդրօքսիդով  ռեակցիաներըի   ո՞ր  տեսակին  են  համապատասխանում .                 
       1)   միացման, տեղակալման,  փոխանակման
      2)   միացման, միացման, փոխանակման
      3)   փոխանակման, տեղակալման, միացման
       4)   միացման, փոխանակման,  տեղակալման
  
  
  3. Թթվածնի քանի՞  ատոմ  կա  ալյումինի  օքսիդի  մեկ  մոլեկուլում.
  1) 5                                  2) 1,806 . 1024                             3)   2                                          4)  3
  4. Ո՞ր շարքում  են  գրված  միայն   թթվային  օքսիդների  բանաձևեր.
  1)  CO2, Mn2O7,  P2O5, NO2
  2)  Al2O3,  K2O,  SO3, CrO
  3)  FeO, P2O3, N2O, BaO
   4)   CrO3, CO, SrO, Cs2O
  5. Ո՞ր պնդումն  է  ճիշտ  ամֆոտեր (երկդիմի)  օքսիդների  համար.
  1)  փոխազդում  են  միայն  հիմքերի  հետ
  2)  փոխազդում  են  միայն  թթուների  հետ
  3)  փոխազդում  են  և’  հիմքերի, և’  թթուների  հետ
  4)  չեն փոխազդում  են   ո’չ  հիմքերի,  ո’չ  թթուների  հետ
  
  
  6. Որո՞նք են  1, 2, 3, 4  նյութերը  փոխարկումների  հետևյալ  շղթայում.
  Cu    1  ›   CuO    2  ›  CuSO4    3  ›  CuCl2    4  ›  Cu(OH)2                                                                                      1)  H2,H2SO4, HCl, KOH                  3)  O2, H2SO4, BaCl2, NaOH
  
  
  •      2)   H2O, SO3, NaCl, NaOH               4)  O2, SO3, HCl, H2O
  
  
  
  
  7. Որո՞նք  են  ոչմետաղ —> թթվային  օքսիդ —> թթու —> աղ  ծագումնաբանական   կապն  արտահայտող  փոխարկումների  շղթայում  համապատասխան   ռեակցիաների   հավասարումների  ձախ  մասերը` ըստ  իրականացման   հերթականության.
  ա)  SO2  +  H2O =                                         դ)  H2SO3  +  CaO =
  բ)   S + O2 =                                                    ե)  SO2  +  CaO =
  գ)   S  +  H2O =
  1)  բ, ե, դ                               2)  բ, ա, դ                               3)  գ, դ, ե                        4)  ե, ա, գ
  
  
  8. Ջրածին ստանալու  համար  մետաղական  ցինկի  հետ  ո՞ր  թթուն  են  փոխազդեցության   մեջ  դնում.
  1)   խիտ  H2SO4             2)  նոսր  H2SO4              3)  խիտ  HNO3           4)  նոսր  HNO3
  
  
  9. Հետևյալ նյութերից ` HNO3,  CaO,  CuSO4,  Ca(OH)2,  P2O5  որո՞նք  կփոխազդեն  նատրիումի  հիդրօքսիդի  հետ`   առաջացնելով   չեզոք  աղեր.  Ճիշտ  պատասխանը`   բոլոր  հնարավոր  ռեակցիաների   գործակիցների  գումարն  է.
  1)  20                                            2)  21                                      3)  25                               4)  26
  
  
  10. Ո՞ր շարքի  բոլոր  նյութերն  են  փոխազդում  կալիումի  հիդրօքսիդի  ջրային  լուծույթի   
         հետ.        1)  FeO, CrO3, HClO                                                        3)  ZnO, HClO4, MgO
                               2) KCl, SO2, CO2                                                                              4)  FeCl3, ZnO, Mn2O7
  11. Համապատասխան պայմաններում հետևյալ  զույգերից  մի  քանիսի  նյութերը    
       փոխազդում  են. ա)  Zn  և  FeCl2,    բ)  Fe  և  ZnCl2,    գ)  Cu  և  AgNO3,     դ)  CuO  և  HNO3,
  ե)  CuSO4  և  Fe: Որքա՞ն  է  տեղակալման   ռեակցիաներում  ստացվող  բարդ  նյութերի  
       հարաբերական  մոլեկուլային  զանգվածների  գումարը.
  1)  392                          2)  480                          3)  476                              4)  264
  
  
  12. NaOH, H2SO4,  Al(OH)3,  Cu(OH)2, Ca(OH)2, Fe(OH)3  միացություններից  մի  քանիսը  հնարավոր  է  ստանալ  համապատասխան  օքսիդի  և  ջրի  միացումով: Որքա՞ն  է  հնարավոր  ռեակցիաների  հավասարումների  գործակիցների  գումարը.
  1)  10                                        2)  25                                     3)  4                                         4)  6
  
  
  13. Միացություններում +6  օքսիդացման  աստիճան  ցուցաբերող  քիմիական  տարրի  
         առաջացրած  0,875 գ  զանգվածով  երկհիմն  թթվի  քայքայումից  գոյացել  է 0,812 գ  այդ 
         թթվին  համապատասխանող  օքսիդ: Որքա՞ն է  թթվի  մոլային  զանգվածը (գ/մոլ).
  1)  250                                      2)   210                                 3)  162                                      4)  98
  
  
  14. Թթվածնի քանի՞  ատոմ  է  պարունակում  1,02 գ  ալյումինի  օքսիդը.
  1)  1,806 . 1021                        2)   0,03                                  3)  0,01                           4)  1,806 . 1022
  
  
  15. 7,8 գ զանգվածով  կալիումը  լուծել  են  48,4 գ  ջրում:  Որքա՞ն  է  նյութի  զանգվածային
         բաժինը (%) ստացված  լուծույթում.
  1)  20                                    2)    80                                  3)  25                                      4)   65
  
  
  16. Որքա՞ն է երկաթի  օքսիդի  հարաբերական  մոլեկուլային  զանգվածը, եթե  դրա 19,68 գ   զանգվածով  նմուշը  մինչև  մետաղ  վերականգնելու  համար  ծախսվել  է  8,2656 լ (ն.պ.) ծավալով  ջրածին.
  1)  72                                    2)    160                                   3)  23                                      4)   104
  
  
  17. Ծծմբական և  ազոտական  թթուներ  պարունակող 945 գ զանգվածով  ջրային  լուծույթին      ավելցուկով  բարիումի  քլորիդ  ավելացնելիս  անջատվել  է  116,5 գ նստվածք: Նստվածքի  անջատումից  հետո  մնացած  լուծույթը  չեզոքացնելու  համար  ծախսվել  է  100  գ նատրիումի  հիդրօքսիդ:
        ա)  Որքա՞ն  է  ազոտական  թթվի  զանգվածային  բաժինը (%) ելային  լուծույթում:
        բ)   Որքա՞ն  է  ելային  լուծույթում  ծծմբական  թթվի  զանգվածը (գ):
  
  
  18. Պարբերական համակարգի  գլխավոր  ենթախմբերի  տարրերից  մեկի  բարձրագույն  օքսիդի  մոլային  զանգվածը 108 գ/մոլ  է, իսկ  այդ  օքսիդում  թթվածնի  զանգվածային  բաժինը  74 % է:
   ա)  Որքա՞ն  է  այդ  տարրի  ջրածնային  միացության  մոլային  զանգվածը (գ/մոլ):
   բ)  Ի՞նչ  զանգվածով (գ) թթու  կառաջանա  այդ  օքսիդի  մեկ  մոլը  ջրում  լուծելիս:

Գործնական աշխատանք 5

Հիմքեր
Me(OH)n
OH

Փորձ 1 Հայտանյութերի գույնի փոփոխությունը հիմնային միջավայրում

ֆենոֆտալեյին- մոխրագույն
մեթիլնարնջագույն-դեղին
լակմուս-կապույտ

Փորձ 2 Հիմքերի փոխազդեցությունը թթուների հետ` չեզոքացման ռակցիա

Նատրիումի հիդրոգսիդի փոխազդեցությունը աղաթթվերի հետ

NaOH+HCl+>NaCl+H2O

Փորձ 3 Անլուծելի հիմքի` պղնձի երկարժեք հիդրոգսիդի ստացումը

Cu(OH)2
CuSO4+2NaOH->Cu(OH)2+Na2SO4

04.12.2017

աղաթթու  Mg+2HCl->MgCl2+H2
ազոտական թթու   HNO3
ազոտային թթու     H2NO3
ծծմբային թթու     H2SO4
ածխաթթու    H2CO3
սիլիկաթթու   H2SO5
մետաֆոսֆորական թթու  HPO3
օթոֆոսֆորական թթու  HPO3+H2O+H3PO4
յոդաջրածնական թթու  HI

Համար 3

Mg+2HCl->MgCl2+H2=0.2մոլ
v(H2)=4.48լ->n(H2)=V(H2)/Vm=4.48/22.4լ=0.2մոլ->n(Mg)=0.2մոլ

Որոշեք Mg զանգվածը` m(Mg)=n(Mg)xM(Mg)=0.2x24=4.8գ Mg

Համար 8

P+O2=P2O5+NaOH=Na3PO4=CaCl2=NaCl+H2SO4=HCl

4P+5O2=2P2O5

P2O5+NaOH->Na3PO4+H2O+Na3PO4+CaCl2->NaCl+Ca3(PO4)2
NaCl+H2SO4->HCL+NaHSO4

Գործնական աշխատանք 4

Թթուների քիմիական հատկությունները
Փորձ 1  Հայտանյութերի աձդեցությունը թթուների վրա

Ֆենոֆտալեին-անգույն, փորձի ընթացքում գույնը չի փոխում
Մեթիլնարնջագույն- նարնջագույն, փորձի ընթացքում դառնում է կարմիր
Լակմուս- վարդագույն

Փորձ 2 Թթուների փոխազդեցությունը ազնիվ մետաղների վրա

Zn+HCl->ZnCl2+H2    
Mg+2HCl->MgCl2+H2

Տեղակալման ռակցիա է կոչվում պարզ և բարդ նյութերի մեջ ընթացող ռակցիան, որի ընթացքում պարզ նյութի ատոմնները տեղակալում են բարդ նյութի ատոմներից մեկին, ռակցիայի հետևանքից առաջանում են նոր պարզ և նոր բարդ նյութ:
2H2+O2->2H2O

Փորձ 3 Թթուների փոխազդեցությունը հիմքերի հետ` չեզոքացման ռակցիա

NaOH(հիմք)+HCl(աղաթթու)->NaCl+H2O(ջուր)


Գործնական աշխատանք 3

Անօրգանական շղթա
Փորձ 1

Մագնեզիումի այրումը
2Mg+O₂=2Mgo+Q

Փորձ2

Մագնեզիումի հիդրոգսիդի ստացումը
Mgo+H₂O=Mg(OH)₂

Համոզվելու համար, որ հիմք է ստացվել օգտագործում ենք հայտանյութ` ֆենոֆտալեին:

Փորձ 3

Չեզոքացման ռակցիա
Հիմքի և թթվի միջև ընթացող ռակցիան, որի հետևանքով առաջանում է աղ և ջուր կոչվում է չեզոքացման ռակցիա:
Mg(OH)₂(հիմք)+2HCL₂(թթու)=MgCL₂(աղ)+2H₂O(ջուր)

Թթուների բանաձևերը, անունները, թթվային մնացորդները:

Անուններ              Բանաձևեր              Թթվային մնացորդներ
HF                            HnA                          F     ֆտորիդ     
HCl                          HCl                           Cl    քլորիդ
HBr                          HBr                           Br   բռոմիդ
HI                            HI                               I     յոդիդ
HNO3                       HNO3                           NO3  նիտրատ
HNO2                       HNO2                                 NO2  նիտրիտ
H2SO4                            H2SO4                                SO4  սուլֆաթ, HSO4  հիդրոսուլֆաթ
H2SO3                            H2SO3                                SO3  սուլֆիդ, HSO3    հիդրոսուլֆիդ

HCO3                              H2CO3                               CO3  կարբոնադ HCO3 հիդրոկարբոնատ

Օքսիդներ

Կատարել հաշվարկ

m(Mg)=2.4գ                                    Mg->MgO->Mg(OH₂)->MgCl₂
m(MgCl₂)=?գ
0.1մոլ    0.1մոլ
Mg->MgCl₂

1)n(Mg)=m(Mg)/M(Mg)=2.4գ/24գ/մոլ=0.1մլ
2)n(MgCl₂)=n(Mg)=0.1մոլ
3)m=n x M=m(MgCl₂)=n(MgCl₂)M(MgCl₂)
M(MgCl₂)=24+2x35.5=24+71=95գ/մոլ
m(MgCl₂)=0.1մոլx95գ/մոլ=9.5գ

1. Տալ օքսիդների խիստ սահմանումը: Ինչով են տարբրվում օքսիդները պերօքսիդներից: 

  2. 

3.

4.

Գործնական աշխատանք 2

Քիմիական կապի տեսակներ

             Կովալենտային                            Իոնային                            Մետաղակամ
Ոչ բևեռային        բևեռային        մետաղ      ոչ մետաղ         
H₂                               H₂O                      NaCl                                    Me
O₂                                HCl                      CaCl3                                                      Al
Cl₂                                NH3                     NaOH                                  Fe
N₂                                CO₂
P4

Ամփոփիչ աշխատանք

1. Ո՞ր  շարքում   է   գրված  միայն  ֆիզիկական  մարմիններ.

ա) գիրք, մեխ, ալյումին, ազոտ
բ) սեղան, գրիչ, տետր, մատանի
գ) երկաթ, քանոն, ոսկի, թթվածին
դ) պղինձ, ջուր, արծաթ, ջրածին

2. Քանի՞ նյութ  է  ներկայացված  հետևյալ  բառակապակցություններում.  ջրի  կաթիլ, պղնձե թաս, ալյումինե կաթսա, ռետինե գնդակ,  պղնձե կուժ, սառցե դղյակ.

ա) 3                                     բ) 6                                     գ) 4                                  դ) 5

3. Նշվածներից  ո՞ր  շարքում   են   գրված միայն օրգանական նյութեր.
1) ջուր, թթվածին, կավիճ, սպիրտ
2) կերակրի աղ, սպիտակուց, ճարպ, ազոտ
3) շաքարավազ, քացախաթթու, գլյուկոզ, սպիրտ
4) սոդա, ջուր, ածխաթթու գազ, բենզոլ

 4. Ինչպիսի՞ ագրեգատային  վիճակում  կարող  է  գտնվել սնդիկը.

1) միայն  պինդ  վիճակում
2) միայն  գազային վիճակում
3) միայն  հեղուկ  վիճակում
4) բոլոր  երեք  վիճակներում

5. Որքա՞ն է ոսկու ձուլակտորի զանգվածը, որի ծավալը 2սմ³  է, իսկ  ոսկու խտությունը 19,3 գ/սմ³ է.
1) 38,6գ                            2) 9,65գ                                   3) 3,86գ                               4) 1,93գ

6. Համապատասխանեցրեք  նյութի  հատկությունները  և  անվանումը.   

Հատկությունները	Անվանումը
ա) բնորոշ  հոտով թափանցիկ  հեղուկ բ) ջրում լավ  լուծվող պինդ  նյութ գ) մետաղական  փայլով պինդ գունավոր  նյութ դ) ջրում  քիչ  լուծվող անհոտ, անհամ  գազ	1)  կավիճ        2) սախարոզ    3)քացախաթթու    4) թթվածին    5)  քլոր    6)  յոդ

7. Ո՞ր շարքում  են  գրված  միայն  բարդ  նյութերի  բանաձևեր.

1)   Al, HCl,  Cu, Na₂SO₄                                                 3)  H₂O, N₂, O₃,  Ni, S₈

2)   AgBr, H₂, CaCO₃, P₄                                               4)  NaOH, CO₂, NH₃, CuSO₄

 8. Ո՞ր տարրական  մասնիկներից  է  կազմված  ատոմը.
    1)  միայն էլեկտրոններից
    2)  նեյտրոններից և էլեկտրոններից
    3)  պրոտոններից, էլեկտրոններից և նեյտրոններից
    4)  միայն պրոտոններից

9.   Ո՞ր շարքում   է  գրված  ֆոսֆոր, թթվածին, ածխածին, երկաթ և ազոտ քիմիական տարրերի նշանները.
1) F, C, P, Si, Na
2)  O, C, Li, K, Ba
3)  P, O, C, Fe, N
4)  K, Na, P, Fe, C

10. Ո՞ր շարքում  են  առկա  միայն  կովալենտային  կապերով  միացություններ.

1)  NaCl, HCl, Cl₂, NaHCO₃                                      3)  H₂, NH₃, H₂O, CH₄

2)  KBr, HNO₃, CaO, P₄                                            4)  N₂, Br₂, CuSO₄, Fe

11.  Բնութագրեք հետևյալ ….  տարրի  ատոմը  ըստ  հետևյալ  սխեմայի.

ա)  քիմիական  տարրի  նշանը      

Al
բ)  կարգաթիվը, միջուկի  լիցքը՝ Z- ը  

13
գ)  ատոմի  բաղադրությունը (պրոտոնների, նեյտրոնների, էլեկտրոնների  թիվը)

պրոտոնների-27, նեյտրոնների-14, էլեկտրոններ-27
դ)  պարբերության  համարը, լրիվ լրացված էներգիական մակարդակների  թիվը

3(3,8,2)

ե)  խմբի  համարը, ենթախումբը (գլխավո՞ր  է, թե՞ երկրորդական), արտաքին

էներգիական  մակարդակում  էլեկտրոնների  թիվը

3, երկրորդական,(1,2)

զ)  էլեկտրոնների  բաշխումն  ըստ էներգիական  մակարդակների

3s2p1

է)  էլեկտրոնային  բանաձևը (էլեկտրոնների  բաշխումն ըստ էներգիական

մակարդակների  և ենթամակարդակների)

ը)  ո՞ր հատկություններն  են  ավելի  ուժեղ  արտահայտված` մետաղակա՞ն, թե՞

ոչմետաղական

 մետաղական

թ)  ինչպիսի՞  պարզ  և  բարդ  նյութերի  օրինակներ  գիտեք, որոնց  բաղադրության  մեջ

առկա  է  այդ   տարրի  ատոմներ

Al

ժ)  Կատարեք  հաշվարկներ (որոշեք  այդ  տարրի  մեկ  ատոմի  զանգվածը m_o (գ),

տարրի  առաջացրած  օքսիդի  հարաբերական  մոլեկուլային  զանգվածը`Mr,

տարրերի  զանգվածային   հարաբերությունները, զանգվածային  և մոլային բաժինները

օքսիդում):

Քիմիական բանաձև:Նյութի որակական, քանակական բաղադրությունը

Քիմիական  բանաձևը նյութի բաղադրության պայմանական գրառումն է, քիմիական տարերի նշանների և եթե անհրաժեշտ է ինդեքսների (դասիչների) օգնությամբ:

Նյութերը ունեն որակական և քանակական բաղադրություն:

Որակական

Նյութի որակական բաղադրությունը ցույց է տալիս, թե ինչպիսի ատոմներից է կազմված:

Օրինակ` H2O-ն կազմված է ջրածին և թթվածին քիմիական ատոմներից:

Քանակական

Նյութի քանակական բաղադրությունը ցույց է տալիս

ա)ատոմների թիվը մոլեկուլում

բ)ատոմների զանգվածային հարաբերությունը բարդ նյութում

գ)տարերի զանգվածային բաժինները բարդ նյութում

դ)բարդ նյութում տարերի ատոմների մոլային բաժինը

Տանը որոշել  CO2,Fe2O3,HNO3,NaOH, Na3PO4   նյութերի քանակական բաղադրությունը

CO2

ա)N(C) 1հատ ատոմ

N(O) 2հատ ատոմ

բ)m(C):m(O)=12:32=3:8

գ)ω(C)=?% =12/44=3/11=0,2727(27,27%)

ω(O)=?%=16/44=4/11=0,3334(33,34%)

դ)æ(C)=1/1+2=⅓=0,3333(33,33%)

æ(O)=2/1+2=⅔=0,6667(66,67%)

Fe2O3

ա)N(Fe) 2հատ ատոմ

N(O) 3հատ ատոմ

բ)m(Fe):m(O)=112:48=7:3

գ)ω(Fe)=?% =56/160=7/20=0,3334(33,34%)

ω(O)=?%=48/160=3/10=0,3333(33,33%)

դ)æ(Fe)=2/2+3=⅖ =0,4444(44,44%)

æ(O)=3/2+3=⅖ =0,6666(66,66%)

HNO3

ա)N(H) 1հատ ատոմ

N(N) 1հատ ատոմ

N(O) 3հատ ատոմ

բ)m(H):m(N):m(O)=1:14:48

գ)ω(H)=?% =1/63=0,0111(01,11%)

ω(N)=?%=14/63=0,2223(22,23%)

ω(O)=?%=48/63=0,7778(77,78%)

դ)æ(H)=1/1+1+3=¼=0,2223(22,23%)

æ(N)=1/1+1+3=¼ =0,2223(22,23%)

æ(O)=3/1+1+3=¾ =0,7778(77,78%)

NaOH

ա)N(Na) 1հատ ատոմ

N(O) 1հատ ատոմ

N(H) 1հատ ատոմ

բ)m(Na):m(O):m(H)=23:16:1

գ)ω(Na)=?% =23/40=0,5556(55,56%)

ω(O)=?%=16/40=0,4444(44,44%)

ω(H)=?%=1/40=0,0223(2,23%)

դ)æ(Na)=1/1+1+1=⅓=0,3334(33,34%)

æ(O)=1/1+1+1=⅓=0,3334(33,34%)

æ(H)=1/1+1+1=⅓ =0,3334(33,34%)

NaPO4

ա)N(Na) 1հատ ատոմ

N(P) 1հատ ատոմ

N(O) 4հատ ատոմ

բ)m(Na):m(P):m(O)=23:31:64

գ)ω(Na)=?% =23/118=0,1122(11,22%)

ω(O)=?%=31/118=0,2233(22,33%)

ω(H)=?%=64/118=0,5556(55,56%)

դ)æ(Na)=1/1+1+4=⅙ =0,1122(11,22%)

æ(O)=1/1+1+4=⅙ =0,1122(11,22%)

æ(H)=4/1+1+6=4/6=0,6667(66,67%)

Նյութի սահմանումը

Այն, ինչից կազմված են բոլոր մարմինները և առարկաները կոչվում է նյութ:Նյութը ունի ծավալ, զանգված և հատկություններ:

Նյութի 3 հատկությունները

1.Ֆիզիկական

Նյութի ֆիզիկական հատկությունները դիտարկում են կամ չափում են առանց նոր նյութ ստանալու:

2.Քիմիական

Նյութի քիմիական հատկությունները նյութի հետ փոխադարձելու ընդունակությունն է:

3.Ֆիզյոլոգիական

Նյութի ֆիզյոլոգիական հատկությունը նյութի ազդեցությունը կենդանի օրգանիզմի վրա (դրական կամ բացասական):

Գիտնականները հայտնաբերել են մոտ 20.000.000ից ավել նյութեր: