Արտավազդ և Կլեոպատրա

Մ. թ. ա.  37 թ.-ին հռոմեացի զորավար Մարկոս Անտոնիոսը արշավանք կազմակերպեց պարթևների դեմ: Նա շատ ուժեղ,  արնախում և փառասեր էր: Պարթևներից պարտություն կրելով Անտոնիոսը ողջ մնացած զորքի հետ խուճապահար հասավ Հայաստան և Արտավազդից օթևան խնդրեց: Եթե Հայոց թագավորը լիներ հմուտ դիվանագետ, մի լավ դաս կտար Անտոնոսին, սակայն նա ապաստան տվեց և կերակրեց նրանց: Անտոնիոսը մեղադրեց թագավորին իր պարտության մեջ՝ անվանելով պարթևապաշտ, ինչին արքան պատասխանեց.

- Ես ոչ պարթևապաշտ եմ, ոչ էլ հռոմապաշտ, ես հայապաշտ եմ և կարողանում եմ իմ երկիրը բարձրեցնել մյուս երկրների մոտ:

Մ. թ. ա. 34 թ.-ին Անտոնիոսն իր զորքի հետ, իբրև բանակցելու նպատակով եկավ Արտաշատ: Այդ ժամանակ Արտաշատի թատրոնում բեմադրվում էր «Տիգրան Մեծ»-ը: Թատրոնի ավարտից հետո, հենց թատերասրահում Անտոնիոսը իր զորքի հետ ձերբակալեց Արտավազդին և իր ընտանիքին և տարավ Հռոմ: Այնտեղ լուրեր ստեղծվեցին, որ Անտոնիոսը գրավել է Հայաստանը, և խնջույք կազմակերպվեց: Խնջույքի ժամանակ Կլեոպատրան հարցրեց իր դիմաց նստած թագավորին.

- Ինչպե՞ս վարվեմ քեզ հետ:

- Արքայաբար, - պատասխանեց Արտավազդը:

Կլեոպատրան ասաց.

- Դու բոլորի առջև կերկրպագես ինձ, և ես իսկույն կարձակեմ քո շղթաները ու կնստեցնեմ իմ կողքին:

- Դու ինձ խոստանում ես իմ կյանքը, սակայն ոչ տերությունը և մոռանում ես իմ որդի Արտաշեսի մասին, ով կտիրի իմ երկրին, - ասաց Արտավազդը:

Կլեոպատրան բարկացած հրամայեց շղթայել թագավորին:

Հաջորդ օրը Արտավազդի մահվան օրն էր: Սրահում դրված էր երկու ոսկե գահ, որի վրա նստած էին Կլեոպատրան և Անտոնիոսը: Դրանց դիմաց դրված էր երկու մատյան, մեկը՝ «Պատմություն Տիգրան Մեծի», մյուսը՝ Արտավազդի հորինվածքները: Կլեոպատրան հրամայեց իր մոտ բերել Արտավազդին և երբ նրան բերեցին նա ասաց.

- Երկրպագի՛ր ինձ հիմա և կապրես:

- Կա ապրել, որն առավել է մահից և մահ, որն առավել է ապրելուց: Ինչպե՞ս ես երկրպագեմ իմ դեմ կանգնած հռոմեական խորամանկ աղվեսին, - ասաց Արտավազդը:

- Հերի՛ք է: Այրե՛լ մատյանները, որ սրանից մի հուշ անգամ չմնա, - բարկացած բղավեց Կլեոպատրան:

- Դու կայրես իմ մատյանները, բայց պատմությունը չես այրի: Այս ամենը բերնեբերան կփոխանցվի սերնդեսերունդ և հավերժ կմնա: